รู้จักกับเลขสารบบอาหารบนเครื่องหมาย อย. แต่ละตัวเลขมีความหมายอย่างไร?

อาหาร เครื่องดื่ม ขนมกรุบกรอบ หรือสิ่งต่าง ๆ ที่เราทานหรือใช้อยู่รอบตัว จะรู้ได้อย่างไรว่าปลอดภัย หากถามจากทางผู้ผลิตต้องไม่รับคำตอบอย่างแน่นอนอยู่แล้วว่าปลอดภัย แต่สิ่งที่ตัวเราสามารถดูได้ว่าอาหาร ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ปลอดภัยหายห่วง คือ เช็กเลขสารบบอาหารด้วยตัวเอง ถ้าเช็กว่ามีเครื่องหมาย อย. แล้วมันคือเลขอะไร ความหมายอะไร ทำถึงเป็นตัวเลขที่บ่งบอกได้อาหาร หรือสิ่งสิ่งนั้นปลอดภัย วันนี้เราจะพาไปรู้จักความหมายของเครื่องหมายนี้กัน

เครื่องหมาย อย. คือ?

เลขสารบบอาหาร หรือเครื่องหมายจากสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา (Food and Drug Administration) ตัวย่อคือ อย. มีความหมายว่า เป็นเครื่องหมายที่แสดงว่าอาหาร หรือผลิตภัณฑ์นั้น ๆ ได้ผ่านการพิจารณาด้านประสิทธิภาพ คุณภาพ และความปลอดภัย ถูกต้องตรงตามมาตรฐานเกณฑ์การผลิต หรือการนำเข้า จากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ซึ่งเป็นหน่วยงานของรัฐที่มีหน้าที่ในการปกป้อง และคุ้มครองผู้บริโภค 

ประโยชน์ของเครื่องหมาย อย.

• เป็นการรับรองผลิตภัณฑ์ว่าได้รับมาตรฐานความปลอดภัยในการผลิต
• สามารถทำให้ผู้บริโภคมั่นใจได้ว่าได้รับอาหารและผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัย
• ผู้บริโภคสามารถตรวจสอบความปลอดภัยเลขสารบบอาหารของอาหารและผลิตภัณฑ์ที่จดแจ้งไว้ได้ด้วยตัวเอง เช่น สถานที่หรือชื่อบริษัทที่ทำการผลิต
• กรณีเกิดอันตรายจากผลิตภัณฑ์ที่มี อย. สามารถรับสิทธิคุ้มครอง จากคณะกรรมการอาหารและยาได้ 
• สำหรับผู้ผลิต หากอาหารหรือผลิตภัณฑ์ของท่านมีเครื่องหมาย อย. จะได้รับความไว้วางใจและความน่าเชื่อถือมากขึ้นจากผู้บริโภค
• เป็นการส่งเสริมการดำเนินงานคุ้มครองผู้บริโภคด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพ โกนการมีส่วนร่วมของภาครัฐ ภาคเอกชน ประชาชน และเครือข่าย

ผลิตภัณฑ์อาหารที่ต้องมีเครื่องหมาย อย.

ผลิตภัณฑ์อาหารที่ต้องมีเครื่องหมาย อย. หรือเลขสารบบอาหาร แบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม คือ

• อาหารควบคุมเฉพาะ เช่น ผลิตภัณฑ์ประเภทนม อาหารทารก อาหารเสริม เครื่องดื่มในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท วัตถุปรุงแต่งอาหาร และน้ำแข็ง
• อาหารที่กำหนดคุณภาพหรือมาตรฐาน เช่น น้ำมัน น้ำมันถั่วลิสง เนย เนยเทียม อาหารกึ่งสำเร็จรูป น้ำมันปลา ช็อกโกแลต เกลือบริโภค และน้ำแร่ธรรมชาติ 
• อาหารที่ต้องมีฉลาก เช่น หมากฝรั่งลูกอม อาหารสำเร็จรูปพร้อมบริโภคทันที อาหารพร้อมปรุง ผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ ซอสในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท และขนมปัง

เลขสารบบอาหารบนเครื่องหมาย อย. พร้อมความหมาย

เลขลำดับที่ 1 - 2

เลขสารบบอาหารเลขลำดับที่ 1 - 2 มีเลขสองหลักด้วยกัน มีความหมายว่า เป็นเลขที่ตั้งจังหวัดของสถานที่ผลิตอาหารหรือนำเข้าอาหาร โดยใช้ตัวเลขแทนอักษรย่อของจังหวัด เช่น หมายเลข 10 หมายถึง กรุงเทพมหานคร 

เลขลำดับที่ 3

เครื่องหมายเลขลำดับที่ 3 เลขหนึ่งหลัก หมายถึง สถานะของหน่วยงานที่อนุญาตที่ผลิตอาหารหรือนำเข้าอาหาร โดยมีหน่วยงานที่เป็นผู้อนุญาต ดังนี้

• เลข 1 ผู้ที่อนุญาต คือ หน่วยงานสถานที่ผลิตอาหารที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา
• เลข 2 ผู้ที่อนุญาต คือ หน่วยงานสถานที่ผลิตอาหารที่จังหวัดนั้น
• เลข 3 ผู้ที่อนุญาต คือ หน่วยงานสถานที่นำเข้าอาหารที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา
• เลข 4 ผู้ที่อนุญาต คือ หน่วยงานสถานที่นำเข้าอาหารที่จังหวัดนั้น

เลขลำดับที่ 4 - 6

เลขสามหลัก หมายถึง เลขประจำสถานที่ผลิตอาหารหรือเลขสถานที่นำเข้าอาหาร ที่ได้รับอนุญาต หรือเลขสถานที่ผลิตหรือนำเข้าอาหารแล้วแต่กรณี เช่น โรงงานผลิตอาหารเสริม คือ เลข 002 ได้รับอนุญาตเลขที่ 2

เลขลำดับที่ 7 - 8

มีเลขสองหลัก หมายถึง เลขท้ายของปี พ.ศ. ที่ได้รับอนุญาต เช่น 42 แสดงว่าได้รับอนุญาตในปี 2542 

เลขลำดับที่ 9

เป็นเลขหนึ่งหลัก หมายถึง หน่วยงานที่อนุญาตผลิตภัณฑ์หรือหน่วยงานที่ออกเลขสารบบอาหาร ดังนี้

• เลข 1 : อาหารที่ได้รับเลขสารบบจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา
• เลข 2 : อาหารที่ได้รับเลขสารบบจากจังหวัด

เลขลำดับที่ 10 - 13

เลขลำดับสุดท้ายประกอบไปด้วย เลขสี่หลักด้วยกัน หมายถึง เลขลำดับของผลิตภัณฑ์ที่ผ่านการอนุญาต ของสถานที่แต่ละแห่ง โดยแยกตามหน่วยงานที่เป็นผู้อนุญาต 

สรุป

การรู้ความหมายของเลขสารบบอาหาร เครื่องหมาย อย. สำคัญอย่างมากสำหรับผู้บริโภคและผู้ผลิต การรู้ความหมายของตัวเลขที่ปรากฏบนผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ หากเข้าใจความหมายก็สามารถหาข้อมูลได้ และมั่นใจได้ในระดับหนึ่งว่าผลิตภัณฑ์นั้นได้ผ่านการพิจารณาด้านประสิทธิภาพ คุณภาพ และความปลอดภัย ถูกต้องตรงตามมาตรฐานเกณฑ์การผลิต 

แต่อย่างไรก็ตามไม่ได้หมายความว่าเครื่องหมาย อย. จะรับประกันคุณภาพตามคำโฆษณาเสมอไปว่า ปลอดภัย  เพียงแต่แสดงให้เห็นว่าผลิตภัณฑ์นั้น ๆ ได้มีการขึ้นทะเบียนถูกต้องตามที่กฎหมายกำหนด และได้ผ่านการพิจารณาด้านคุณภาพแล้วเท่านั้น ดังนั้นก่อนทานอาหารหรือก่อนใช้ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ควรสังเกตหรือตรวจสอบอย่างดีก่อน